Точикон ва Точикистон аз дидгоҳи ҳамзабонон

Начми  Ковиёнй    (Афғонистон)

Точикҳо  бошандагони  бумии  сарзаминҳои  Хуросони  бузург¹ ва Фарорўди  бостонй  ҳастанд. «Точикҳо  аз  замонҳои  қадим,  ки  ба  беш  аз  шаш  ҳазор  сол  мерасад,  дар  ин  сарзамин  зиндагй  мекунанд»². Онҳо  ориёй  ҳастанд  ва  дорои  тамаддуну  фарҳанги  чандин  ҳазорсола  мебошанд.Владимир  Бартолд-ховаршиноси  шинохташудаи  рус  менависад,  ки  «Мутолиоти  мо  дар  боби таърихи  Осиёи  Миёна  нишон  медиҳад,  ки   мардуми  бумии  он  чо  ориёї  будаанд»³. Ва  «точикҳо  намояндаи  яке  аз  қадимитарин  тамаддунҳои  Осиёи  Миёна  ҳастанд  ва  қабл  аз  зуҳури  туркон  дар  ин  ноҳия  зиндагй  мекарданд»⁴.  Вожаи  «точик»  вожаест  бисёр  куҳан,  ки  дар  қарнҳои  пеш  аз  ҳамлаи  аъроб  ба  Хуросон  дар  забони  форсии  паҳлави  вучуд  доштааст.

Точикҳо  ба  рағми  ин, ки  густураи  марзу  буми  онҳо дар  шоҳроҳи  тардиди  халқҳо  ва  табодули  тамаддунҳо  ва  ҳамчунин  дар  гиреҳгоҳи  омезиш  ва  руёрўии  фарҳангҳо  қарор  доштааст,  тавонистанд  ҳуввияти  фарҳангй ва  забониашонро  посдорй  кунанд.  Онҳо  дар  ҳавзаи  илм  ва  адабиёт,  фарҳанг  ва  ҳунар  хадамоти  арзишманд  кардаанд  ва  дар  арсаи  сиёсату  девонсолорй  нақши  муҳиме  бозй  намудаанд.

Дар марги Мухаммад Довуд

Дар  сахнаи  давлат  нафаре  буд,  кучо  рафт?

Дар  рахнаи  миллат  сипаре  буд,  кучо  рафт?

Аз  шохаи  точик  самаре  пухта  афтод,

Эхёгари   Ахмадшахи  Масъуд  кучо  рафт?

Бояд,  ки  Сулаймони  дигар  аз  пасаш  ояд,

Чолут  ба  чо  мондаву  Довуд  кучо  рафт?

Фарёд  зи  точиккушии  ин  фалаки  пир,

Пушту  панахи  марзи  Вароруд  кучо  рафт?

Дар  мотами  ў  як  чигари  сўхта  дорам,

Бўи  чигари  сўхта  ку,  дуд  кучо  рафт?

Азбаски  вучудаш  хама  моил  ба  бако  буд,

Бигзошт  фанорову  ба  даргохи  худо  рафт!